De rode lijn geeft het wandeltraject weer. Klik op de rode markeringen voor toelichting over de locaties.
Alle toelichtingen kunnen ook in de tekst hieronder gelezen worden. Die tekst bevat bovendien illustraties.
Afstand : 28,5 km
Na Pfetterhouse de Frans-Zwitserse grens oversteken, waar het Westelijk Front eindigde. Maar het traject loopt nog verder op Zwitsers grondgebied tot Bonfol. Daar eventueel gebruik maken van het openbaar vervoer.
MEEST ZUIDELIJKE DEMARCATIEPAAL (“ borne Vauthier)”
Dit is de meest zuidelijke demarcatiepaal van de aanvankelijk 118, nu nog 98 palen die bij benadering aangeven tot waar het Duitse Westfront reikte tijdens de Eerste Wereldoorlog. De meest noordelijke staat in Nieuwpoort aan de Noordzee.
Meer info : https://nl.wikipedia.org/wiki/Demarcatiepaal
Deze paal stond aanvankelijk in Pfetterhouse aan de Zwitserse grens. (zie verder)
De demarcatiepalen werden geplaatst door de Touring Club de France. Ze werden gemaakt door een veteraan van Verdun, Paul Moureau Vauthier.
VILLA BISMARCK
Commandopost met Middeleeuwse kantelen en een medaillon waarop een portret stond van Bismarck, vandaar de benaming van de bunker. Er werd ook een opschrift aangebracht dat men op tal van Duitse versterkingen aantreft : “Wir Deutschen fürchten Gott sonst nichts in der Welt”, vrij vertaald : Wij Duitsers vrezen God maar niets anders ter wereld. Het betreft een uitspraak van Otto von Bismarck, Duits premier 1815-1898.
Bron : Guides illustrés Michelin des Champs de batailles 1914-1918, Alsace Moselle : les combat des Vosges, p. 252
DUITSE BUNKERS
Ten zuiden van de villa Bismarck bevindt zich een reeks bunkers, schuilplaatsen en observatoria, die deel uitmaakten van de Duitse eerste linie.
Zowel links als rechts van de D17 bevinden zich tal van bunkers in het bos. Ook inslagen van obussen en loopgrachten zijn nog steeds zichtbaar.
FRANSE BUNKER VAN LARGITZEN
Wat schuilplaatsen betreft verschillen de Franse en Duitse aanpak. De Fransen bouwden vaak schuilplaatsen in hout en aangestampte aarde, die vlug konden gemaakt worden. Slechts vanaf 1917 beginnen de Fransen bunkers te bouwen in beton.
De Fransen gingen er van uit dat bezette gebieden moesten heroverd worden. In dit perspectief paste het niet schuilplaatsen te bouwen in beton.
Bron : http://www.lieux-insolites.fr/cicatrice/14-18/sundgauf/sundgauf.htm
Deze bunker, in koepelvorm, werd gebouwd in het najaar van 1917 met het doel de eerste linie te controleren van de Duitsers op de weg naar Hirtzbach.
GR 532 VOLGEN TOT SEPPOIS
FIETSPAD VOLGEN TOT PFETTERHOUSE
FRANSE BUNKER VILLA AGATHE
De Villa Agathe was de meest zuidelijk gelegen Franse versterking en wordt daarom als eerste Franse bunker beschouwd. Deze commandopost werd op een gedeeltelijk kunstmatig aangelegd terras gebouwd op ongeveer één km van het front.
De bunker werd gebouwd in 1917 met kalksteen uit een steengroeve van Pfetterhouse die via een daarvoor aangelegd smalspoor werd aangevoerd.
Bron : http://www.lieux-insolites.fr/cicatrice/14-18/sundgauf/sundgauf.htm
Bron : http://images.mesdiscussions.net/pages14-18/mesimages/12593/Scan0005.jpg
TAL VAN DUITSE VERSTERKINGEN
Vanaf de brug over de Largue tot aan de Zwitserse grens vinden we tal van Duitse versterkingen. Ze werden er gebouwd vanaf 1916. Het gaat om versterkingen in beton voor mitrailleurs en kanonnen, schuilplaatsen voor manschappen en munitiedepots.
Bron : http://www.lieux-insolites.fr/cicatrice/14-18/km0/km0.htm
Een parcours, het zgn. Sentier du Kilomètre Zéro, werd uitgewerkt door de Association franco-suisse des Amis du Km Zéro die ook voor informatieve panelen zorgde.
ZWITSERSE BUNKER (RECONSTRUCTIE) AAN KILOMETER 0
Van 1871 tot 1914 was Pfetterhouse het dorp van de drie grenzen. Het drielandenpunt werd een toeristische attractie. In 1914 legden de Fransen het begin van het front vast aan grenspaal 111.
In 1915 brachten Duitse soldaten een bord aan tegenover een barak : “Endstation der Untergrundbahn Ostende-Schweiz”, eindhalte van de metro Oostende-Zwitserland. We zijn hier inderdaad aan het eindpunt van de 900 km lange frontlijn.
Internationale verbroedering in 1910 rond de grenspaal van de drie landen.
Het Zwitsers grondgebied zit hier als een vinger in het Frans territorium : de Largin voor de Zwitsers, de “Bec de Canard” voor de Fransen. Deze saillant blijft de hele oorlog lang bezet door Zwitserse miitairen, die de neutraliteit van hun land bewaakten. De Zwitserse installaties waren gemaakt in hout en aangestampte aarde. Daarvan is nu een reconstructie gemaakt door de Zwitserse genie in 2012.
BONFOL GARE CFF
FRONTROUTE 
